W momencie wybuchu wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921 państwo polskie musiało podjąć gigantyczny wysiłek mobilizacyjny. Podczas gdy żołnierze polscy mężnie stawiali opór bolszewikom, na zapleczu działań wojskowych mogło dochodzić do naruszenia porządku publicznego, dlatego też powołano organizację zwaną Strażą Obywatelską. Celem tej ochotniczej formacji paramilitarnej, było zapewnienie bezpieczeństwa i spokoju na zapleczu działań wojennych, prowadzonych na obszarze Lubelszczyzny. Siedziba komendy wojewódzkiej znajdowała się w Lublinie. Straż organizowała mobilne i stacjonarne służby patrolowe, a tworzący ją szeregowi posiadali broń, której mogli używać w celu eliminacji zagrożenia. Straż posiadała własną hierarchię, na czele której znajdowali się komendanci i przodownicy oraz stanowiska funkcyjne w postaci wartowników pełniących straż stacjonarną, przewodnich odpowiadających za sieć posterunków oraz naczelników zarządzających wartami. Każdy z członków otrzymywał legitymację służbową oraz podpisywał przyrzeczenie, że będzie sumiennie wypełniał swoje obowiązki. W szeregach Straży Obywatelskiej służyli ci, którzy nie mogli walczyć w ramach armii zawodowej a chcieli w aktywny sposób włączyć się w wir dziejących się wydarzeń. Poniżej zaprezentowano materiały archiwalne znajdujące się w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie. Przytłaczająca większość z nich pochodzi z zespołu o numerze 429 Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie. Oprócz odezw komendanta lubelskiego Edwarda Rettingera można zapoznać się również z treścią Instrukcji Straży Obywatelskiej. Zapraszamy również do obejrzenia pełnej wystawy wirtualnej poświęconej wojnie polsko-bolszewickiej na Lubelszczyźnie. Wystawę znajdziecie Państwo pod tym adresem.
Odezwa komendanta wojewódzkiego Straży Obywatelskiej do ludności województwa lubelskiego, Lublin 25 VIII 1920 r. (Zbiór afiszów i druków ulotnych 1861–1954, sygn. 202)
Rozkaz nr 5 komendanta wojewódzkiego Straży Obywatelskiej do komendantów powiatowych i członków Straży, Lublin 13 VIII 1920 r. (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 9)
Odezwa komendanta wojewódzkiego Straży Obywatelskiej do ludności województwa lubelskiego, Lublin 25 VIII 1920 r. (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 9)
Odezwa komendanta wojewódzkiego Straży Obywatelskiej do ludności województwa lubelskiego, Lublin 25 VIII 1920 r. (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 9)
Raport dotyczący zakłócania spokoju w mieście Lublinie, Lublin 22 IX 1920 r., (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 18)
Rota przyrzeczenia członków Straży Obywatelskiej (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 5)
Legitymacja Aleksandra Michalskiego, członka Straży Obywatelskiej, 23 VIII 1920 r. (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 5)
Legitymacja Aleksandra Michalskiego, członka Straży Obywatelskiej, 23 VIII 1920 r. (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 5)
Instrukcje Straży Obywatelskiej, Lublin 25 VIII 1920 r., Druk M. Kossakowska (Komenda Wojewódzka Straży Obywatelskiej w Lublinie, sygn. 9)
