W dniu 17 lutego obchodziliśmy kolejną rocznicę ustanowienia Państwowej Służby Cywilnej. To już 102 lata.
Ustawa, która tworzyła ramy jej funkcjonowania mówiła m. in. o tym, że „Stosunek państwowej służby cywilnej ma charakter publiczno-prawny: może być zmieniony, zawieszony lub rozwiązany wyłącznie przy zastosowaniu przepisów prawa publicznego, a w szczególności postanowień ustawy niniejszej.” a „Funkcjonariuszów państwowej służby cywilnej dzieli się na dwie kategorie: urzędników i niższych funkcjonariuszy państwowych.” Regulacje te miały w zamierzeniu stworzenie korpusu urzędniczego, którego celem było jak najsprawniejsza realizacja zadań publicznych oraz administrowanie państwem.
W okresie międzywojennym w skład korpusu służby cywilnej wchodziło wielu urzędników z różnych resortów. Byli to zarówno ci na najwyższych szczeblach władz państwowych jak i ci szeregowi, pracujący na poczcie, w kolejach państwowych, nadleśnictwach, urzędach skarbowych, starostwach czy też urzędach wojewódzkich. Wiele materiałów dotyczących przedwojennej służby cywilnej znajduje się w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie oraz jego Oddziałów Zamiejscowych. Są to choćby podpisane przez nowo mianowanych urzędników roty przysięgi, w której zobowiązywali się oni m. in. do dbania o dobro publiczne, strzec przepisów prawa oraz traktować wszystkich obywateli równo. Członkowie korpusu poddawani byli okresowej ocenie swojej służby, dzięki czemu mogli być awansowani i nagradzani bądź też odwrotnie. W urzędach obowiązywała również określona dyscyplina i podporządkowanie ustawom, rozporządzeniom regulaminom oraz przełożonym. Mogli on powoływać lub też odwoływać urzędnika ze stanowiska, delegować go czy wyznaczać mu nowe zadania. Do dzisiaj obowiązuje wiele elementów z tamtych czasów. Jest to bardzo korzystne zjawisko, gdyż w okresie międzywojnia bardzo rzetelnie i skrupulatnie podchodzono do służby cywilnej i stworzono pewne credo urzędnicze.
W ramach korpusu służby cywilnej funkcjonują również archiwiści pracujący w archiwach państwowej sieci archiwalnej. Podlegają oni zatem wszystkim zasadom, którymi musi kierować się członek korpusu zarówno w wymiarze etycznym jak i publiczno-prawnym. Drogę, którą krocza dzisiejsi archiwiści wyznaczyli już w okresie międzywojnia ich poprzednicy. To oni organizowali od podstaw państwową sieć archiwalną oraz wchodzące w jej skład poszczególne archiwa lokalne. W przypadku Archiwum Państwowego w Lublinie były to takie osoby jak pierwszy dyrektor APL prof. Stanisław Ptaszycki, prof. Aleksander Kossowski, dr Leon Białkowski, Jan Riabinin, Władysława Białonowska i wielu innych, których wkład pozwolił na ugruntowanie pozycji lubelskiego archiwum na archiwalnej mapie Polski.
![](https://lublin.ap.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/35_1479_0_1_20_0005.jpg)
![](https://lublin.ap.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/35_1479_0_1_20_0007.jpg)
Na zakończenie warto dodać, że święto służby cywilnej ma dla archiwum dwa wymiary. Jeden dotyczy materiałów przechowywanych w jego zasobach, które ukazują początki służby cywilnej a drugi osobisty, w którym archiwiści również do niej należą i realizują zadania publiczne.
Poniżej prezentujemy galerię historycznych materiałów archiwalnych, znajdujących się w zasobie APL i jego Oddziałów.
Zapraszamy również do obejrzenia wystawy, którą współtworzyło Archiwum Państwowe w Lublinie i Lubelski Urząd Wojewódzki. Znajdziecie ja pod tym adresem.
Członkowie zarządu Związku Pracowników Ubezpieczalni Społecznej, 1946 r.
Akta rodziny Gantner, sygn. 4
Personel Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Lublinie, 3 X 1928 r., fot. Marian Fuks
Zbiór fotografii i pocztówek, sygn. 1
Wykaz urzędników starostwa powiatowego lubelskiego i starostwa grodzkiego lubelskiego
Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Ogólny, sygn. 308
Plany Izby Skarbowej przy ul. Spokojnej 8 w Lublinie, 1922
Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 1506
Rzeczpospolita Polska – wykres organizacji władz państwowych
Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Ogólny, sygn. 276
Akta osobowe Kazimierza Chylińskiego, 1922-1934
Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Ogólny, sygn. 235
Rota przysięgi urzędnika PKP
Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Lublinie, Spis zdawczo-odbiorczy 21, sygn. 11
Pokwitowanie odbioru legitymacji służbowej, Lublin 14 I 1945 r.
Starostwo Powiatowe we Włodawie, sygn. 485
Oświadczenie kandydata do Państwowej Służby Cywilnej, Chojno Nowe 22 VII 1935 r.
Starostwo Powiatowe w Chełmie, sygn. 485
Formularz kwalifikacji zawodowych w służbie cywilnej, 2 X 1933 r.
Urząd Skarbowy w Hrubieszowie, sygn. 8
Pismo w sprawie powołania Józefa Kotuły na stanowisko nadleśniczego w Nadleśnictwie Państwowym w Kraśniku, Warszawa 11 I 1960 r.
Akta osobowe 1959-1976, sygn. 25