102. rocznica ustanowienia Państwowej Służby Cywilnej

W dniu 17 lutego obchodziliśmy kolejną rocznicę ustanowienia Państwowej Służby Cywilnej. To już 102 lata.

Ustawa, która tworzyła ramy jej funkcjonowania mówiła m. in. o tym, że „Stosunek państwowej służby cywilnej ma charakter publiczno-prawny: może być zmieniony, zawieszony lub rozwiązany wyłącznie przy zastosowaniu przepisów prawa publicznego, a w szczególności postanowień ustawy niniejszej.” a „Funkcjonariuszów państwowej służby cywilnej dzieli się na dwie kategorie: urzędników i niższych funkcjonariuszy państwowych.” Regulacje te miały w zamierzeniu stworzenie korpusu urzędniczego, którego celem było jak najsprawniejsza realizacja zadań publicznych oraz administrowanie państwem.

W okresie międzywojennym w skład korpusu służby cywilnej wchodziło wielu urzędników z różnych resortów. Byli to zarówno ci na najwyższych szczeblach władz państwowych jak i ci szeregowi, pracujący na poczcie, w kolejach państwowych, nadleśnictwach, urzędach skarbowych, starostwach czy też urzędach wojewódzkich. Wiele materiałów dotyczących przedwojennej służby cywilnej znajduje się w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie oraz jego Oddziałów Zamiejscowych. Są to choćby podpisane przez nowo mianowanych urzędników roty przysięgi, w której zobowiązywali się oni m. in. do dbania o dobro publiczne, strzec przepisów prawa oraz traktować wszystkich obywateli równo. Członkowie korpusu poddawani byli okresowej ocenie swojej służby, dzięki czemu mogli być awansowani i nagradzani bądź też odwrotnie. W urzędach obowiązywała również określona dyscyplina i podporządkowanie ustawom, rozporządzeniom regulaminom oraz przełożonym. Mogli on powoływać lub też odwoływać urzędnika ze stanowiska, delegować go czy wyznaczać mu nowe zadania. Do dzisiaj obowiązuje wiele elementów z tamtych czasów. Jest to bardzo korzystne zjawisko, gdyż w okresie międzywojnia bardzo rzetelnie i skrupulatnie podchodzono do służby cywilnej i stworzono pewne credo urzędnicze.

W ramach korpusu służby cywilnej funkcjonują również archiwiści pracujący w archiwach państwowej sieci archiwalnej. Podlegają oni zatem wszystkim zasadom, którymi musi kierować się członek korpusu zarówno w wymiarze etycznym jak i publiczno-prawnym. Drogę, którą krocza dzisiejsi archiwiści wyznaczyli już w okresie międzywojnia ich poprzednicy. To oni organizowali od podstaw państwową sieć archiwalną oraz wchodzące w jej skład poszczególne archiwa lokalne. W przypadku Archiwum Państwowego w Lublinie były to takie osoby jak pierwszy dyrektor APL prof. Stanisław Ptaszycki, prof. Aleksander Kossowski, dr Leon Białkowski, Jan Riabinin, Władysława Białonowska i wielu innych, których wkład pozwolił na ugruntowanie pozycji lubelskiego archiwum na archiwalnej mapie Polski.

Na zakończenie warto dodać, że święto służby cywilnej ma dla archiwum dwa wymiary. Jeden dotyczy materiałów przechowywanych w jego zasobach, które ukazują początki służby cywilnej a drugi osobisty, w którym archiwiści również do niej należą i realizują zadania publiczne.

Poniżej prezentujemy galerię historycznych materiałów archiwalnych, znajdujących się w zasobie APL i jego Oddziałów.

Zapraszamy również do obejrzenia wystawy, którą współtworzyło Archiwum Państwowe w Lublinie i Lubelski Urząd Wojewódzki. Znajdziecie ja pod tym adresem.