UNESCO to organizacja, działająca przy ONZ, której naczelnym zadaniem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki. UNESCO realizuje szereg programów, których celem jest zabezpieczenie światowego dziedzictwa historycznego i kulturowego oraz popularyzacja wiedzy o nim. Jednym z takich programów jest „Pamięć Świata”. Powstały w 1992 r., ma na celu podejmowanie działań służących ochronie i udostępnianiu międzynarodowego dziedzictwa dokumentacyjnego.
Od 1997 r. co 2 lata na Listę Światową Programu wpisywane są nowe obiekty, które zgłaszają Krajowe Komitety. W ramach programu tworzy się listy krajowe i regionalne, na których znajdują się dobra kultury istotne w swym znaczeniu dla konkretnych krajów czy regionów. Polska również dysponuje swoją listą, na którą wpisywane są obiekty mające kluczowe znaczenie dla polskiej kultury, historii i dziedzictwa dokumentacyjnego, zaakceptowane przez Polski Komitet Programu UNESCO „Pamięć Świata”.
Pierwsza edycja programu w Polsce miała miejsce w 2014 r. Wówczas na polską Listę Krajową wpisano 11 obiektów. W czasie następnych dwóch edycji, wpisano kolejno 11 (2016) i 23 (2018) obiekty. Wiele z wpisanych obiektów, to materiały znajdujące się w Archiwach Państwowych. Można tu wymienić m.in. oryginał Konstytucji 3 maja z 1791 r. (AGAD), dokument lokacyjny miasta Krakowa wystawiony przez księcia Bolesława Wstydliwego w 1257 r. (AN w Krakowie), czy akt fundacyjny Zbiluta z 1153 r., będący jednym z najstarszych zachowanych polskich dokumentów (AP w Poznaniu).
W 2021 r. polska Lista Krajowa wzbogaci się o 15 kolejnych obiektów. Działania w tym zakresie realizowane są w ramach czwartej edycji wydarzenia „Pamięć Polski”, której hasło promocyjne brzmi: „Dziedzictwo dokumentacyjne, jego ochrona i upowszechnianie”. Jego celem jest podkreślenie udziału sieci Archiwów Państwowych w przygotowywaniu polskiej Listy Krajowej UNESCO. W dniu 18 III 2021 r. Polski Komitet Programu UNESCO „Pamięć Świata” pod przewodnictwem dr. Pawła Pietrzyka zdecydował o włączeniu na Listę Krajową dwóch zespołów pochodzących z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie, którymi są Trybunał Koronny w Lublinie oraz Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca. Są to bardzo złożone, rozbudowane i bogate pod względem materiału archiwalnego zespoły. Pierwszy zawiera akta związane z działalnością najwyższej instytucji sądowej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, drugi obejmuje dokumentację jednego z największych prywatnych majątków ziemskich w historii Polski.
W zespołach można odnaleźć liczne dokumenty rękopiśmienne, księgi oprawne, mapy, plany, projekty architektoniczne oraz unikatowe fotografie. Nie wszystkie interesujące materiały mogły trafić na wystawę przygotowywaną przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, która prezentuje wszystkie 15 obiektów włączonych w 2021 r. na Listę Krajową UNESCO. W związku z tym Archiwum Państwowe w Lublinie przygotowało powyższą galerię wirtualną, by pokazać najbardziej ciekawe materiały, zarówno pod względem formy jak i walorów artystycznych.
Galeria powstała przy współpracy Agnieszki Konstankiewicz, dr. Bartosza Staręgowskiego i Edyty Targońskiej. Za jej opracowanie graficzne odpowiedzialny jest dr Bartosz Staręgowski.
 |  |