Memoria restituta

Zaraz po wojnie, gdy władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dopiero krzepły w swoich strukturach, organizowano jeszcze obchody święta. W jego organizację bardzo często zaangażowana była młodzież szkolna i akademicka. Po roku 1951 święto utraciło swój państwowy charakter. Wszelkie obchody, jeśli takowe istniały, miały charakter bardzo kameralny, a władza dbała o to, by taki pozostał. Dopiero w 1980 r. nastąpił pewien przełom. Prawo do organizacji święta otrzymało Stronnictwo Demokratyczne. Podczas XII Kongresu Partii 15 III 1981 r. lubelska delegatka Halina Radałowicz-Rusiewicz zgłosiła wniosek o przywrócenie dniu 3 maja charakteru święta państwowego oraz uznanie go za wyjątkowe święto narodowe i partyjne. Wniosek został przyjęty, co oznaczało zgodę na organizację obchodów święta.
W 1981 r. uroczystości odbywały się w podniosłej atmosferze; brali w nich udział: przewodniczący Rady Państwa profesor Henryk Jabłoński oraz ówczesny premier Wojciech Jaruzelski. Oprócz SD w organizację zaangażował się NSZZ „Solidarność”. Dla związku 3 maja nie był tylko świętem narodowym, ale także pewnym symbolem, wokół którego zbudowano mit wolności, do którego w latach 80. odwoływała się opozycja.
Solidarność aktywnie pielęgnowała pamięć o konstytucji, ale i ze strony władz PRL nie było woli, by zbytnio ograniczać aktywność obywateli na tym polu. U schyłku władzy ludowej w Polsce 3 maja stał się datą szczególnie silnie wykorzystywaną w walce politycznej, a po transformacji ustrojowej w 1990 r. sejm na wniosek senatu przywrócił Święto Narodowe Trzeciego Maja.

	Wstęp do Konstytucji 3 maja opublikowany w nr. 2 pisma „Ku Niepodległości” z 1981 r., 3 V 1981 r. (Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów, sygn. 246)
	Biuletyn „Solidarność” nr 2 z 1989 r. z tekstem o obchodach 3 maja w Lublinie, 15 V 1989 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 252)
	Wiersz o Konstytucji 3 maja nieznanego autora (Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Szkoły Średniej w Kraśniku, sygn. 1)
	Ulotka z informacją o mającej się odbyć mszy św. w intencji Ojczyzny oraz złożeniu kwiatów przed pomnikiem Konstytucji 3 Maja (Zbiór afiszów i druków ulotnych, sygn. 3603)
	Wiersz o Konstytucji 3 maja uczennicy klasy V Maryli Laskowskiej (Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Szkoły Średniej w Kraśniku, sygn. 1)