NSZZ ,,Solidarność” Regionu Środkowowschodniego

„Lubelski lipiec” zapoczątkował falę protestów w całym kraju. Szczególna rolę odegrały strajki w Gdańsku i Szczecinie. 14 VIII wybuchł strajk w Stoczni Gdańskiej, gdzie załoga domagała się podwyższenia płac o 1,5 tys. zł oraz przywrócenia do pracy zwolnionych osób z Anną Walentynowicz na czele. Protest przybrał charakter strajku okupacyjnego. 16 VIII dyrekcja stoczni zgodziła się spełnić część postulatów, wobec czego duża grupa robotników wróciła do pracy. Ci, którzy nie uznali porozumienia, utworzyli Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą na czele i planowali zorganizowanie strajku generalnego. Głównym postulatem było utworzenie niezależnych od władz samodzielnych związków zawodowych, uwolnienie więźniów politycznych oraz zniesienie cenzury. Ostatecznie lista postulatów liczyła 21 punktów. Do inicjatywy MKS przystępowało coraz więcej osób, tak że liczba strajkujących w sierpniu liczyła 750 tys. osób. Strajkujący zaczęli wydawać z dniem 23 sierpnia swój własny „Strajkowy Biuletyn Informacyjny <Solidarność>”. KC PZPR postanowił o rozwiązaniu sporu metodami pokojowymi i przystąpił do rozmów z przedstawicielami MKS. Porozumienia podpisano pod koniec sierpnia a 31 dnia tego miesiąca MKS przekształcił się w Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” z Wałęsą na czele. Podobne komitety zaczęły powstawać w innych częściach kraju a 17 IX utworzono Komisję Porozumiewawczą NSZZ „Solidarność”, na której czele również stanął Wałęsa. Tym sposobem na ówczesnej scenie politycznej pojawiła się nowa siła, będąca emanacją dążeń społeczeństwa polskiego do ograniczenia władzy PZPR i odzyskania wolności. Związek zaczął wydawać własną prasę. Oprócz wspomnianego wcześniej biuletynu w wersji ogólnopolskiej, pojawiły się jego wersje dla lokalnych zakładowych struktur oraz Informator „Solidarności”.

Na Lubelszczyźnie, strajkujący w ramach „Lubelskiego lipca” kontynuowali akcję protestacyjną, okazując tym samym solidarność ze strajkującymi stoczniowcami. Strajk po raz kolejny rozpoczął się w WSK Świdnik, zastrajkowały również: Spółdzielnia Pracy „Mototransport” w Rykach, FSC, Zakłady Azotowe w Puławach oraz Fabryka Maszyn Rolniczych „Agromet”. Po podpisaniu porozumień sierpniowych, napięta atmosfera strajkowa nieco się rozluźniła. Do Gdańska z Lubelszczyzny wyruszyła kilkuosobowa delegacja z Czesławem Niezgodą na czele. Podczas spotkania z przywódcami „Solidarności” zadecydowano o przystąpieniu pracowników lubelskich zakładów pracy do związku. W kolejny dniach września komitety związkowe powstawały w lubelskich przedsiębiorstwach a ostatecznie powołano Międzyzakładowy Środkowo-Wschodni Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność” z siedzibą w Lublinie przy ul. Okopowej 7. Określenie „Środkowo-Wschodni” po raz pierwszy zastosowano wobec Lubelszczyzny a uczyniono to z pomysłu Jana Nakoniecznego, który zaproponował by poszczególne komitety lokalne funkcjonowały w ramach regionów. Przewodniczącym Komitetu Regionu „Środkowo-Wschodniego” został Czesław Niezgoda. W skład komitetu weszli również przedstawiciele poszczególnych zakładów pracy, biorących udział w lipcowych i sierpniowych strajkach. Na dzień 30 XI 1981 r. liczebność struktur regionu liczyła 120 tys. osób w 400 komitetach założycielskich. Obszar regionu obejmował kilka ówczesnych województw. W całości należały do niego województwa lubelskie i zamojskie oraz części województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego oraz siedleckiego. Do stycznia 1981 r. w całości należało do regionu również całe województwo chełmskie, jednakże po tej dacie część województwa z Chełmem i Krasnystawem utworzyła własny Region Chełmski. Od maja 1981 r. status oddziałów podległych zarządowi Regionu uzyskały następujące ośrodki miejskie: Biłgoraj, Hrubieszów, Kraśnik, Lubartów, Łuków, Międzyrzec Podlaski, Parczew, Poniatowa, Opole Lubelskie, Puławy, Radzyń Podlaski, Tomaszów Lubelski, Włodawa i Zamość.

	Informator NSZZ „Solidarność” w IUNG „Przeszłość-Przyszłość” nr 7, Puławy 27 VII 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 16)
	Informator NSZZ „Solidarność” w IUNG „Przeszłość-Przyszłość” nr 9, Puławy 31 VII 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 16)
	Statut NSZZ „Solidarność” będący wynikiem porozumienia między Komisją Rządową a MKS w dniu 31 VIII 1980 r., 1981 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 200)
	Proporczyk NSZZ „Solidarność”. Pamięci poległym 1970-1980 Gdańsk upamiętniający ofiary grudnia 1970 r. (recto i verso), 1980 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 202)
	Zdjęcie chłopca trzymającego proporczyk „Solidarność-Lublin” autorstwa Sławomira Smyka z Biuletynu informacyjnego NSZZ „Solidarność” Region Środkowo-Wschodni nr 37/38, Lublin 20-26 VII 1981 r. (Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” Lubelskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Lublinie, sygn. 19, s. 11)
	Apel do wszystkich członków „Solidarności” Regionu Środkowo-Wschodniego (KW PZPR w Lublinie, sygn. 1500)
	Makata NSZZ „Solidarność” Region Środkowo-Wschodni z kalendarzem na rok 1981 (Spuścizna Janusza Andrzeja Hanzlika prof. nauk medycznych, Spis zdawczo-odbiorczy nr 5, sygn. 1)
	Mapa oddziałów NSZZ „Solidarność” Regionu Środkowo-Wschodni podległych Zarządowi Regionu w Lublinie (rys. B. Staręgowski)
	Informator „Solidarności” nr 17, Lublin 13 VII 1981 r. (Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” Lubelskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Lublinie, sygn. 20)