Karykatura antykomunistyczna

Bardzo popularną formą wyrazu artystycznego, który szeroko trafiał do mas społecznych okazał się rysunek satyryczny. Dla satyry kluczowe jest przesadne przedstawianie cech charakterystycznych postaci, grup osób, przedstawicieli identyfikujących się z określoną ideą czy też wydarzeń. Szybko zauważono przydatność karykatury w kształtowanie opinii publicznej, wobec czego stała się ona nieodłącznym elementem wojny propagandowej po obu stronach barykady. Szczególnie często pojawiała się ona na łamach prasy związkowej, w tym „Biuletynu informacyjnego <Solidarności>”. 11 VI 1981 r. w „Biuletynie informacyjnym <Solidarności> Ziemi Puławskiej”, ukazał się satyryczny rysunek przedstawiający niedźwiedzia o twarzy Leonida Breżniewa, wokół którego stąpali ludzie nucący znaną piosenkę: „my się go boimy, cichutko chodzimy, jak się zbudzi to nas zje”. Na ostatniej stronie biuletynu pojawił się ten sam rysunek ze zmienionymi ostatnimi słowami piosenki: „jak się zbudzi to… nam pomoże”. Nie była to pierwsza próba wykorzystania w biuletynie rysunku satyrycznego, który wprost przyjął wymiar karykatury antykomunistycznej. Wśród rysunków były takie, które przedstawiały milicjanta, trzymającego za plecami pałkę i próbującego zastraszyć przechodnia, samochód będący symbolem partii, który miał wypadek, a za który obwiniana była „Solidarność” czy też ironiczne przedstawienie propagandy partyjnej uprawianej w mediach publicznych.

Nie tylko w puławskich biuletynach pojawiały się rysunki satyryczne. Tego typu materiały występowały również w „Biuletynie informacyjnym Regionu Środkowo-Wschodniego”. Tam pojawiła się karykatura zatytułowana „Wodowanie”, która przedstawiała Edwarda Gierka w tonącej łodzi na tle stoczni. Karykatury wywoływały wściekłość władzy, ale do pewnego stopnia były one tolerowane. Dopiero ukazanie się rysunku z Breżniewem doprowadziło do przedstawienia zarzutów redakcji biuletynu. W sierpniu 1981 r. prokuratura postawiła redaktorowi naczelnemu Ireneuszowi Ostrokólskiemu zarzuty znieważania i wyszydzania pierwszego sekretarza ZSRR. Rozprawa rozpoczęła się 7 XII a poprzedziła ją akcja plakatowa i ulotkowa lokalnych struktur „Solidarności”. Batalii sądowej redaktora Ostrokokólskiego przyglądało się 200 osób. Ostatecznie termin rozprawy przesunięto na styczeń 1982 r. Nie doszło do niej jednak bo po wprowadzeniu stanu wojennego, Ostrokólski wraz kilkoma innymi osobami z redakcji zostali internowani a następnie osadzeni w więzieniu we Włodawie.

	Okładka „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 34 z rysunkiem satyrycznym przedstawiającym Leonida Breżniewa, Puławy 11 VI 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „A więc nie wierzysz Kowalski…” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 53, Puławy 17 IX 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „Znowu sprawka Solidarności…” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 51, Puławy 3 IX 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „W demonstracjach wzięło udział 80 %…” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 47, Puławy 12 VIII 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „Oszczędź naród. Zrób sobie zdjęcie” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 50, Puławy 25 VIII 1981 r., autor Andrzej Krauze (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „Dialog trwa” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 35, Puławy 20 VI 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „Solidarność. NIE” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Ziemi Puławskiej” nr 40, Puławy 23 IX 1981 r. (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 21)
	Rysunek satyryczny „Gruby, czerwony kark…”, autor S. Łaski, Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów (Spis roboczy nr 5, sygn. 1048)
	Rysunek satyryczny „Wodowanie” z „Biuletynu informacyjnego NSZZ <Solidarność> Region Środkowo-Wschodni” nr 37/38, Lublin 20-26 VII 1981 r. (Komisja Zakładowa NSZZ „Solidarność” Lubelskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Lublinie, sygn. 19, s. 3)