Czas strajków

Przedział czasowy od założenia NSZZ „Solidarność” do wprowadzenia stanu wojennego nie można uznać za szczególnie spokojny. Co prawda siła protestów nieco wyhamowała, to jednak wciąż silne były napięcia między władzą a społeczeństwem. Siły „Solidarności” rosły z miesiąca na miesiąc co widoczne było w stale powiększających się strukturach regionalnych. Pilnowano również wypełniania przez władzę porozumień sierpniowych, która realizowała je bardzo opieszale i opornie. Pod groźbą strajku generalnego w dniu 24 X 1980 r. zarejestrowano wreszcie NSZZ „Solidarność” jako organizację działającą legalnie. Natomiast w partii widoczny był coraz większy chaos spowodowany całą sytuacją. Podważenie fundamentu władzy PZPR jakim była kierownicza rola partii skłoniła wielu jej członków do podjęcia określonych działań. Członkowie KC PZPR ze Stanisławem Kanią na czele, usunęli dawne przywództwo partii i rozpoczęli dogłębne czystki w strukturach Komitetu Centralnego i komitetów lokalnych. Nastąpił okres wzmożonych walk partyjnych i eliminowania przeciwników wewnętrznych. Oś sporu stanowiło także ustosunkowanie się do „Solidarności”: część członków podzielała poglądy i postulaty związku, część dążyła do jego zlikwidowania. Spora grupa uważała, że niezbędne są rozmowy, ale i nie wykluczała siłowego rozwiązania problemu. Bałaganowi w państwie z niepokojem przyglądała sie władza w Moskwie, która rozważała interwencję zbrojną 6 XII 1980 r. Ostatecznie jednak wycofano się z tych pomysłów.

Na Lubelszczyźnie najwięcej postulatów strajkowych w okresie 1980-1981, dotyczyło zmian w edukacji oraz szkolnictwie i to na wszystkich jego etapach. W przypadku szkolnictwa podstawowego i średniego domagano się usunięcia cenzury z programów nauczania, umożliwienia nauczycielom nauczania zgodnie z sumieniem i prawdą oraz poprawienie warunków pracy nauczycieli. W przypadku szkolnictwa wyższego domagano się przywrócenia pełnej autonomii uczelni, likwidacji ustawy wprowadzonej w 1968 r., umożliwienie przeprowadzenia wolnych wyborów władz uczelni oraz odstąpienie od cenzury badań naukowych. Istotą strajków było przywrócenie etosu naukowców, swobody dyskusji naukowej oraz pełnej transparentności przy zatrudnianiu osób na uczelniach. 10 XI 1981 r. NSZZ „Solidarność” oraz wspierające ją Niezależne Zrzeszenie Studentów przeprowadziły strajk na lubelskich uczelniach mający doprowadzić do wprowadzenia postulowanych zmian. Akademia Rolnicza, Akademia Medyczna, UMCS i KUL przystąpiły do strajku. W protestach nie brała udziału SZSP oraz część pracowników identyfikująca się z PZPR. Strajk przybierał różne formy: od zmiany formy zajęć po całkowite przerwanie ich prowadzenia. W trakcie akcji protestacyjnej kolportowano ogromne ilości materiałów ulotnych zawierających postulaty protestujących. Ostatecznie przeprowadzono rozmowy, których wynikiem była obietnica realizacji części postulatów. Strajk zakończył się 12 XII, na dzień przed rozpoczęciem stanu wojennego, w związku z czym wprowadzenie zmian okazało się niewykonalne.

	„Biuletyn informacyjny NSZZ <Solidarność> Region Środkowo-Wschodni” nr 57, Lublin 23 XI 1981 r. (Zbiór afiszów i druków ulotnych, 1944-2020, sygn. 3590)
	Opaska członka „Solidarności” uczestniczącego w strajkach (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 31)
	Afisz informacyjny z żądaniami „Solidarności” (Spuścizna Mikołaja Spóza, Spis roboczy nr 2, sygn. 31)
	Afisz informacyjny „Ogólnopolski STRAJK protestacyjny. Środa, godz. 12-13”, 1980 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 157)
	Instrukcje strajku okupacyjnego w dniu 23 III 1981 r., 1981 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 127)
	Afisz informacyjny „Strajk w regionie trwa. Solidarność – Ziemia Sandomierska”, b. d. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 206)
	„Biuletyn informacyjny NSZZ <Solidarność> Region Środkowo-Wschodni” nr 58, Lublin 3 XI 1981 r. (Zbiór afiszów i druków ulotnych, 1944-2020, sygn. 3591)
	„Biuletyn informacyjny NSZZ <Solidarność> UMCS” nr 21, Lublin 25 III 1981 r. (KW PZPR w Lublinie, sygn. 3124)
	Informator strajkowy Komitetu Strajkowego KUL, 1981 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 103)
	Afisz informacyjny „Dlaczego musimy strajkować? NZS KUL”, Lublin 17 XI 1981 r. (Kolekcja Włodzimierza Blajerskiego dotycząca NSZZ „Solidarność”, sygn. 104)
	Afisz zawierający postulaty SZSP względem szkolnictwa wyższego, 21 IX 1980 r. (KW PZPR w Lublinie, sygn. 1028)