Powstanie Warszawskie. Historia i pamięć

Momentem kulminacyjnym, a zarazem największą akcją zbrojną „Burzy” było Powstanie Warszawskie. Rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. o godzinie „W”, czyli 17.00. Armia Krajowa pod dowództwem płk. Antoniego Chruściela ps. „Monter” rzuciła do walki ok. 32 500 żołnierzy w samym mieście oraz 4000 na terenie podmiejskim. Do AK przyłączyły się także oddziały NSZ w sile 800 żołnierzy, żołnierze Armii Ludowej w liczbie 500 oraz 100 żołnierzy Polskiej Armii Ludowej. Do walki włączyli się również przedstawiciele innych narodowości, w tym Żydzi, Słowacy, Gruzini, Francuzi, a nawet lotnik angielski John Ward. Stan uzbrojenia powstańców nie przedstawiał się szczególnie okazale. Dodatkowo, w wyniku decyzji Józefa Stalina, samolotom dostarczającym zaopatrzenie zabroniono lądowania w pobliżu Warszawy. Dokonywały zrzutów z powietrza, przez co wiele dostaw nie trafiało do polskich żołnierzy a do Niemców. Okupanci dysponowali nieporównywalnie większymi środkami. Na czele wojsk pacyfikujących zryw warszawski stanął generał Erich von dem Bach-Zelewski. Mimo pewnych początkowych sukcesów żołnierzy polskich i zaciętych walk, toczonych na Mokotowie, Starym Mieście, Woli, Pradze czy nawet w rejonie Puszczy Kampinoskiej, nie udało się opanować stolicy i zrealizować zamiaru o wystąpieniu w roli gospodarzy wobec Armii Czerwonej. W odwecie za powstańczy zryw Niemcy zrównali z ziemią całe miasto. Jednym z ważnych elementów akcji „Burza” w innych rejonach kraju, było wsparcie Warszawy. Część żołnierzy AK z Lubelszczyzny, która chciała wesprzeć Powstanie Warszawskie, została zatrzymana i rozbrojona przez sowietów. Jedynie oddziały „Orlika” i „Turnusa” bez przeszkód wyruszyły w stronę Warszawy, jednak w okolicach Garwolina otrzymały polecenie powrotu, a część z nich została dodatkowo rozbrojona. Abstrahując od tego, czy Powstanie Warszawskie było potrzebne, czy też nie i czy miało faktycznie jakiekolwiek szanse powodzenia, należy docenić męstwo, odwagę i niezłomność żołnierzy w nim walczących. Przez swoją postawę stali się oni niekwestionowanym wzorem dla późniejszych pokoleń, w tym dla tych, które stworzyły opozycję wobec władzy ludowej rządzącej Polską przez blisko 50 lat. Pamięć o powstaniu w Warszawie była pielęgnowana przez lata i obrosła niemal legendą. Szczególnie postawa jej uczestników stanowi do dziś wzorzec niezłomności polskiego społeczeństwa.