W XIII w. w zachodnich księstwach polskich pojawiły się przeniesione z Niemiec normy i zwyczaje prawne, na podstawie których dokonywano zakładania (lokacji) miast i wsi oraz ustalano ich wewnętrzną organizację. Przyjęcie prawa niemieckiego oznaczało cywilizacyjny postęp. Do najważniejszych zasad tego prawa należały: wolność osobista osadników, prawo dziedzicznego posiadania gruntu, określone obowiązki podatkowe, samorząd sądowy pod przewodnictwem wójta. Stopniowo zwyczaje prawa niemieckiego upowszechniały się na innych ziemiach Polski, także na wschód od Wisły.
W 1317 r. książę Władysław Łokietek przeprowadził lokację miasta Lublina na prawie magdeburskim. Wójtostwo lubelskie nadaje Maciejowi z Opatowca, określa też uposażenie wójta dziedzicznego. Mieszkańcom Lublina wyznacza 100 łanów ziemi miary magdeburskiej (1 łan – ok. 25 ha), wyłącza ich spod wszelkiej innej jurysdykcji poza miejską, dając im możliwość apelacji do sądu królewskiego. W celu lepszego zagospodarowania zwalnia ich na 20 lat od wszelkich opłat i ciężarów oraz wieczyście uwalnia ich od płacenia ceł w posiadłościach królewskich.
Historycy są zgodni, że nadanie Lublinowi prawa magdeburskiego nie wyznacza początków miasta, które w tym czasie było już ważnym ośrodkiem administracji państwowej (siedziba kasztelana) i kościelnej (siedziba archidiakona), o istotnym znaczeniu gospodarczym, jako miejsce handlu i produkcji rzemieślniczej. Nadanie Lublinowi prawa miejskiego było natomiast ważnym, można rzec przełomowym, momentem w jego historii, od którego rozpoczął się stopniowy rozwój w ramach nowej organizacji prawnej, społecznej i gospodarczej miast polskich. Decyzja Władysława Łokietka stworzyła przed Lublinem szansę przekształcenia się w nowoczesny ośrodek miejski o dużym znaczeniu w odnawianym państwie, które już niedługo miało stać się królestwem. Na straży jego wschodnich terytoriów stało miasto, które tej szansy nie zmarnowało, stając się szybko największym ośrodkiem po prawej stronie Wisły i utrzymując tę pozycję do dziś.
W Archiwum Państwowym w Lublinie jest przechowywany dokument lokacyjny miasta Lublina wystawiony księcia Władysława Łokietka pod Krakowem 15 sierpnia 1317 r. Pisany na pergaminie o wymiarach 45×34 cm posiadał przywieszoną pieczęć książęcą, dziś niestety oderwaną. Otwiera on serię przywilejów monarszych wystawianych dla miasta w ciągu kilku stuleci aż do rozbiorów Polski w końcu XVIII w.
Zobacz dokument, transkrypcję i tłumaczenie w Lubelskim Archiwum Cyfrowym
