W grudniu 1981 r. nie tylko sroga zima nawiedziła Polskę Ludową. 13 XII na mocy uchwały Rady Państwa, przygotowanej na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, wprowadzono na obszarze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej stan wojenny.
Jako argument za jego wprowadzeniem podawano groźbę interwencji zbrojnej Związku Sowieckiego, w rzeczywistości była to próba siłowej rozprawy z opozycją, w szczególności ze związkiem zawodowym NSZZ „Solidarność”, którego pozycja od momentu powstania w sierpniu 1980 r. konsekwentnie rosła. Wprowadzająca stan wojenny uchwała, wywołała konsternację nawet wśród członków partii komunistycznej. Sama Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, na której czele stanął pierwszy sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Wojciech Jaruzelski, była powołanym bezprawnie niekonstytucyjnym organem państwa.
Wprowadzenie stanu wojennego wiązało się z wieloma ograniczeniami nałożonymi na społeczeństwo i zawieszeniem niektórych swobód obywatelskich. Wprowadzono godzinę policyjną, zakazano wszelkiego rodzaju zgromadzeń publicznych, organizacji strajków i akcji protestacyjnych, rozpowszechniania wydawnictw i kolportażu materiałów bez zatwierdzenia władz PRL oraz nałożono obowiązek posiadania przez wszystkich obywateli dokumentów tożsamości. Zakazano nawet „… uprawiania turystyki oraz sportów żeglarskich i wioślarskich na morskich wodach wewnętrznych i terytorialnych…”. Obostrzeń było dużo, dużo więcej.
W Archiwum Państwowym w Lublinie znajdują się liczne materiały archiwalne będące świadectwem czasu stanu wojennego sprzed 40 lat. Oddają one grozę i klimat tamtych wydarzeń. Przypomnijmy niektóre z nich. W zespole Urząd Miejski w Chełmie zachowało się „Obwieszczenie o wprowadzeniu stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa”, w którym informowano społeczeństwo o wprowadzeniu stanu wojennego i związanych z nim restrykcjach. W tym zespole znajdują się także zarządzenia, zawierające dodatkowe obostrzenia przewidziane przez wojewodę chełmskiego Alojzego Zielińskiego. W jednym z nich zakazano np. dokonywania zdjęć fotograficznych oraz kręcenia filmów na obszarze województwa chełmskiego w czasie trwania stanu wojennego.
Liczne obostrzenie dotknęły również organizacje kulturalne i sportowe. Zawieszono działalność kin, teatrów, instytucji zrzeszających artystów, oraz strzelnic i domów kultury. Działalność takich instytucji jak np. Związek Polskich Artystów Plastyków, miała być regulowana poprzez powołanych do tego celu pełnomocników. To oni decydowali o wszystkich najważniejszych sprawach administracyjnych i gospodarczych w podległych sobie jednostkach.
Przy okazji wprowadzenia stanu wojennego przeprowadzono skoordynowaną i szeroko zakrojoną akcję propagandową, wymierzoną w Solidarność, związkowców oraz wszystkie pozostałe struktury opozycji. Na jej celowniku znalazł się także Komitet Obrony Robotników wraz ze swoimi przywódcami, w tym Jackiem Kuroniem. Propaganda komunistyczna starała się wmówić społeczeństwu jak wielką dewastację dokonują w nim działania Solidarności, powodując straty w gospodarce, szerząc anarchię i doprowadzając do rozkładu życia publicznego. Z efektów oddziaływania propagandy sporządzano sprawozdania, w których wykazywano skuteczność lub nieskuteczność takich działań. Materiały o tej tematyce znajdziemy w zespole Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białej Podlaskiej. W zakładach pracy przeprowadzono również masową akcję występowania z szeregów Solidarności i rezygnacji z członkostwa w niej. Sporo takich takich deklaracji, możemy odnaleźć w aktach Komitetu Gminnego PZPR w Kraśniku.
Stan wojenny trwał przeszło rok. 31 XII 1982 r. został zawieszony a 25 VII 1983 r. całkowicie zniesiony. Nie złamał jednak wśród Polaków pragnienia wolności i poczucia solidarności, które stopniowo doprowadziły do przełomu politycznego i ustrojowego w 1989 roku.
Źródła:
- 1. Urząd Miejski w Chełmie, sygn. 2
- 2. Urząd Miejski w Chełmie, sygn. 2
- 3. Urząd Miejski w Chełmie, sygn. 2
- 4. Związek Polskich Artystów Plastyków Zarząd Okręgu w Lublinie, sygn. 120
- 5. Związek Polskich Artystów Plastyków Zarząd Okręgu w Lublinie, sygn. 120
- 6. Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów z archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Lublinie, sygn. 811
- 7-12. Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów z archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Lublinie, sygn. 771.
- 13-15. Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów z archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Lublinie, sygn. 772.
- 16. Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów z archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Lublinie, sygn. 773.
- 17. Zbiór plakatów, druków ulotnych i afiszów z archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Lublinie, sygn. 839.
- 18. Zbiór NSZZ „Solidarność” Oddział w Radzyniu Podlaskim 1977-1990, sygn. 3.
- 19-20. Komitet Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Kraśniku, sygn. 230.
- 21-24. Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Białej Podlaskiej [1944-1974] 1975-1990, sygn. 322.
